Hielke van der Wal

Hielke van der Wal - 24 jaar (Beroepsmilitair)

Hielke van der Wal is een van de dorpsgenoten die slachtoffer zijn geworden van de naziterreur tijdens wereldoorlog 1940-1945. Hielke is geboren op 17 maart 1919 in Kortezwaag (gem. Opsterland). Op de elfde mei 1919 verhuisden zijn ouders Rinze en Aaltje van der Wal, met zes kinderen naar Visvliet, waar Hielke opgroeide op de boerderij aan de Stationsweg 33. Na de lagere school, bezocht hij de lagere landbouwschool in Kollum. In april 1939 wordt hij als dienstplichtige opgeroepen in de Rabenhauptkazerne te Groningen (foto links). Na de Nederlandse capitulatie op 15 mei 1940, treed hij op 12 juli 1940 in dienst bij de Koninklijke Marechaussee als beroepsmilitair, met aanvankelijk als standplaats Norg, niet ver van zijn verloofde Fenny Bolhuis, dochter van smid Bolhuis,die als verpleegster werkte in het psychiatrisch ziekenhuis Dennenoord te Zuidlaren.

Later, in zijn nieuwe standplaats Ruinerwold, komt hij in de kost bij Jaap Kraal en zijn vrouw Aaltje. Door hen raakt hij betrokken bij het illegale verzetswerk, waaronder een overval op een distributiekantoor in Ruinerwold. Op 3 augustus 1943 gaat hij onderduiken bij zijn verloofde in Visvliet. Acht dagen later overvallen Duitsers de familie van der Wal in Visvliet op zoek naar Hielke. Hij wordt niet gevonden, maar vader en moeder van der Wal, broers Jan en Rienk en zuster Anna worden opgepakt,en via het Huis van Bewaring in Groningen naar kamp Vught gebracht. Hielke vertrekt naar Brabant, waar hij als Henk Gerritsen zich aansluit bij een illegale groep onder leiding van Aldert Hazenberg. Als Antonie Damen, die werkt voor de Duitse militaire inlichtingendienst, en opdracht heeft om te infiltreren in een groep die bezig is met hulp aan onderduikers en neergeschoten vliegers, als hij verrader ontdekt wordt, besluit de groep om hem uit de weg te ruimen.

Hielke gaat op zondag 31 oktober 1943, met Damen per trein op weg naar Den Dolder, om zogenaamd enkele neergeschoten vliegers ergens onder te brengen. Lopend in de bossen klinken twee schoten, maar in plaats van dat Hielke zijn taak zou hebben volbracht, vindt de Utrechtse politie het lijk van een man met een schotwond in de borst. Op de aangetroffen papieren staat de naam van Henk Gerritsen. Bovendien nog een foto van een verpleegster, en een brief waarin ene dominee Schaafsma wordt genoemd. Al snel blijkt dat de dominee in Ruinerwold woont,en de verpleegster Fenny Bolhuis is. Op die dag in Visvliet kan Fenny weliswaar ontkomen, maar wordt haar broer Pieter opgepakt en ruim drie weken in gijzeling gehouden. Uit de verdere rapporten blijkt dat het slachtoffer een oud-marechaussee is, genaamd Hielke van der Wal.

Van de identificatiedienst te ’s-Gravenhage, waarheen het lijk eerst wordt gebracht, wordt het overgebracht naar het Bronovo ziekenhuis te ’s-Gravenhage. Vandaar is het tenslotte overgebracht naar Vught, alwaar het gecremeerd is.

Na de bevrijding legt Damen de volgende verklaring af : “Na in Den Dolder uit de trein te zijn gestapt, moesten wij volgens van der Wal een eind langs de spoorbaan in de richting Utrecht teruglopen. Plotseling sloeg van der Wal zijn rechterarm om mijn hals en gaf mij met zijn linker vuist een slag op mijn onderkaak. Door die slag viel ik op de grond, terwijl van der Wal probeerde mij de keel dicht te knijpen. Ik heb toen mijn revolver getrokken, welke ik in de rechter buitenzak van mijn overjas droeg. Van der Wal lag steeds bovenop mij. Ik heb toen in de richting van het hoofd van van der Wal geschoten, doch het eerste schot trof geen doel. Nadat het schot was afgegaan, bleef van der Wal door worstelen. Ik heb de revolver toen tussen ons in gewrongen en de haan overgehaald. Toen dit tweede schot was afgegaan, bleef van der Wal stil liggen. Na te zijn opgestaan ben ik zonder naar van der Wal om te kijken, hard weggelopen”.

Op 16 december 1943 wordt de gegijzelde familieleden van politiemannen toegezegd dat ze voor Kerstmis weer naar huis mogen. Moeder, Jan en Anna mogen op 18 december naar huis, vader en Rienk een week later op 24 december. Zij weten nog niets over het lot van hun Hielke, en dus ook niet dat zijn lichaam zo dichtbij is geweest. Verloofde Fenny Bolhuis heeft tot de bevrijding ondergedoken gezeten. Zij weet dan niet anders dan dat Hielke vermoedelijk naar Engeland is uitgeweken.

Aldert Hazenberg schrijft in een brief : ”Hielke was een sympathieke dappere kerel. Trouw vaderlander en een overtuigd christen. Dit weet ik zeker omdat wij meermalen over deze voornaamste zaken gesproken hebben. Zijn dood is voor mij nog steeds een smartelijke herinnering”. Hielke was toen nog maar 24 jaar.

De naam van Hielke van der Wal staat op het oorlogsmonument op de begraafplaats in Ruinerwold, en is ook gegraveerd in de gedenkplaat aan de klokkentoren op de begraafplaats in Grijpskerk.
 
. Op 3 mei 2017 vond de presentatie plaats van het oorlogsboek “In de stilte van de nacht”, door de ‘Stichting Historie van Ruinerwold’, waarin ook de herinneringen aan Hielke van der Wal staan beschreven.

In Memoriam geschreven door Visvlieter archief. Bronnen:
Marechaussee contact, nummer 2, april 2017
Henk G.Westland,
luitenant-kolonel b.d.