Trambaan

Trambaan

Op 23 november 1944 heeft het verzet op deze plaats een aanslag gepleegd op de stoomtram die onderweg was van Drachten naar Groningen. Als vergelding zijn vijf willekeurige arrestanten uit het Scholtenhuis in Groningen op 8 december 1944 hierheen gebracht en op de plaats van de aanslag gefusilleerd.

De inwoners van Marum-West schrokken op 8 december 1944 op, toen bij de halte van Marum, vlakbij het café Marktzicht, vijf geboeide mannen, zwaar onder schot gehouden door Duitse soldaten en onder leiding van de SS-majoor Johan Mechels uit de tram stapten. De Marumers kenden de SS'er Mechels van de executie van zestien personen in mei 1943. Zij hadden direct door dat er een verschrikkelijk drama zou plaats vinden.

De vijf mannen moesten in marstempo de trambaan oplopen tot het punt waar twee weken daarvoor een aanslag op de Drachtster tram had plaatsgevonden. Toen de vijf mannen de plaats hadden bereikt werden ze op een rij gezet en door het executiepeloton zonder pardon doodgeschoten.


Monument op de voormalige trambaan

Twee weken voor die noodlottige 8 december, op 23 november, was er een geladen vrachttram uit de richting Drachten komen rijden. Omdat veel machinisten van de tram, de NTM, waren ondergedoken of in de Arbeitseinsatz aan het werk waren, had de goederentram een Duitse machinist.
 De tram werd gebruikt voor het vervoer van dwangarbeiders en daar wilde het verzet een einde aan maken door de koppelingsplaten los te schroeven, zodat de tram ontspoorde op de plek waar nu de gedenksteen staat. Er vielen geen dodelijke slachtoffers, alleen de machinist raakte licht gewond, verder was er wat schade aan het materieel. Maar de gevolgen blijven niet lang uit.

Twee weken later wilde Mechels, zoals in veel gevallen daarvoor, een daad stellen om verdere aanslagen te voorkomen. Mechels reageerde keihard, zonder pardon en zonder onderscheid des persoons. Uit het Huis van Bewaring haalde hij vijf willekeurige gevangenen die voor de aanslag moesten boeten.

De vijf geëxecuteerden waren:

Albert van de Grijspaarde, 26 jaar, drukker in Groningen.


Bernardus ter Horst
58 jaar Marechaussee in Groningen


Ruurd Geert Torenbeek
30 jaar Schoenmaker in Groningen


Jan Jentzema
26 jaar Marechaussee in Groningen


Jelle Hempenius
43 jaar Veehouder in Bakkeveen

Bronnen:
 

• Storm…..! over Marum, in de bezettingsjaren (1946, heruitgave 2005)
• ‘Bevrijdingsdag Marum 2010’, wandeltochten met historische achtergrondinformatie door D. de Graaf
• https://brabantsegesneuvelden.nl/persoon/jan-jentzema-tjimahi-1918
• https://www.groningen4045.nl/portretten/bernardus-ter-horst-bedum
• www.archieven.nl