De melkstaking 1943 en het gevolg daarvan

De melkstaking 1943 en het gevolg daarvan

De melkstaking 1943 en het gevolg daarvan

In het begin van de WOII werden werkloze mannen, door de bezetter, naar Duitsland gestuurd om te werken. Gaven ze hier geen gehoor aan dan werd hun steunuitkering ingehouden. Dit werd door de Duitsers arbeidseinsatz genoemd.

De Duitsers leden ondertussen grote verliezen van manschappen, onder andere door de Duitse inval in Rusland (operatie Barbarossa, 22 juni 1941). Bovendien had de Amerikaanse luchtmacht zich midden 1942 gestationeerd in Engeland. Hierdoor werden de bombardementen op Duitse steden steeds intensiever. De geallieerden bombardeerden onder andere de Duitse defensie-industrie. Om dit te herstellen was mankracht nodig en het Duitse leger moest ook voorzien worden van nieuwe militairen.

Om meer mankracht te verwerven zonder aanspraak te doen op Duitse mannen breide nazi-Duitsland de arbeidseinsatz uit. Op 6 mei 1943 vaardigde Generalbevollmächtigter für den Arbeitseinsatz Fritz Sauckel de vordering uit dat alle Nederlandse mannen van 18 tot 35 jaar zich moesten melden bij een arbeidsbureau. Dit terwijl Friedrich Christiansen, Wehrmachtsbefehlshaber in den Niederlanden, op 29 april 1943, het bevel had afgekondigd dat militairen van het voormalig Nederlandse leger opnieuw in krijgsgevangenschap weggevoerd zouden worden. Naast dat dit voor de Duitsers dwangarbeiders opleverde, voorkwamen de Duitsers hierdoor ook dat deze militairen zich in een later stadium bij de geallieerden konden voegen.

Als gevolg van het bevel van Christiansen brak in Nederland de April-meistaking (ook bekend als de melkstaking of mijnstaking uit). Deze staking begon bij de Machinefabriek Gebr. Stork & Co te Hengelo. De staking verspreidde zich razendsnel over heel Nederland. De staking groeide uit tot het meest massale antinazistische protest van bezet Europa.

Ook in het Westerkwartier was aansluiting bij de melkstaking. De bekendste staking is waarschijnlijk de staking die plaatsvond in Marum. Als represaille op deze staking werden 18 willekeurige mensen opgepakt en door de Duitsers geëxecuteerd. Minder bekend is dat de medewerkers van de melkfabriek, onderdeel van de Coöperatieve Zuivelfabriek Roden-Zevenhuizen, in Zevenhuizen voor een groot deel hun werk neerlegden en met een man of 60 richting de melkfabriek van Roden trokken. Daarnaast lieten boeren hun melk weglopen, melkrijders werden gehinderd hun werk te doen en het verzet maakten melkpramen, die in de Zandwijk lagen, onklaar.



Een represaille zoals in Marum bleef in Zevenhuizen gelukkig uit. Een represaille kwam er echter wel in de nacht van 23 op 24 juli 1943. In die nacht vond er in Zevenhuizen een razzia plaats. Deze razzia stond onder begeleiding van Derk Klavers, opperluitenant van de Marechaussee te Zuidhorn. Hij werd bijgestaan door Duitse militairen en de Groninger Politie. Doel van de razzia was het opsporen van mannen die geen gehoor wilden geven aan de Arbeidseinsatz. Lokale leden van de Landwacht wezen Klavers aan waar ze een huiszoeking moesten doen.

In totaal werden er negen huiszoekingen gedaan. Daarbij werden negen onderduikers gearresteerd, die later zijn afgevoerd naar Duitsland. Er werden negen bewoners van de huizen gearresteerd, die elk 3 tot 5 dagen in hechtenis werden gehouden. Tevens kregen ze een boete tussen de 100 en 500 gulden. Het grootste offer bracht Geert Werkman. De heer Werkman woonde op wat nu het adres De Haspel-Boven 11 is. Samen met zijn vrouw Geurtje Woudstra gaf hij onderdak aan Dirk Woudstra. Geert Werkman was niet van plan om Dirk Woudstra zonder slag of stoot in de handen van de Duitsers te laten vallen. Hij ging de discussie aan met opperluitenant Van Der Schans, werkzaam bij de Groninger Politie. Van der Schans duldde geen tegenspraak en schoot Geert Werkman dood.


Het gevolg van de melkstaking in Zevenhuizen was, niet zo groot als die van Marum. Maar in ons dorp was ook een dode te betreuren, als gevolg van de melkstaking 1943. Geert Werkman is één van de oorlogsslachtoffers die jaarlijks op 4 mei wordt herdacht. Daarnaast is ter nagedachtenis aan Geert Werkman, nabij de woning aan De Haspel-Boven 11 te Zevenhuizen, een Stolperstein geplaatst.